wat doet nicotine in het lichaam?
wat doet nicotine in het lichaam?
En een optionele ondertitel
Nicotine, de bekendste stof uit tabaksproducten, heeft uiteenlopende en complexe effecten op het menselijk lichaam. Het beïnvloedt zowel de hersenen als diverse andere lichaamssystemen. Van kortdurende stimulatie tot langdurige gezondheidsrisico’s – de effecten van nicotine zijn veelzijdig en worden vaak onderschat. In de volgende paragrafen bespreken we deze effecten in detail.
Hoe beïnvloedt nicotine de hersenen?
Zodra nicotine in de bloedbaan terechtkomt, bereikt het binnen enkele seconden de hersenen. Daar bindt het zich aan receptoren voor acetylcholine, een neurotransmitter die belangrijk is voor functies zoals aandacht, geheugen en spiercontrole. Deze binding veroorzaakt een reeks chemische reacties:
• Dopamineafgifte: Nicotine zorgt voor de afgifte van dopamine, een neurotransmitter die bekendstaat als de “beloningsstof”. Dit gevoel van welzijn en ontspanning speelt een grote rol bij het ontstaan van verslaving.
• Verhoogde aandacht: Nicotine verbetert tijdelijk de concentratie en alertheid, wat vaak wordt omschreven als het ‘focuseffect’.
• Tolerantieontwikkeling en afhankelijkheid: Door regelmatig gebruik passen de hersenen zich aan de verhoogde dopamineproductie aan. De receptoren worden minder gevoelig, waardoor steeds meer nicotine nodig is om hetzelfde effect te bereiken.
Op de lange termijn verstoort deze verandering de natuurlijke werking van het beloningssysteem, waardoor stoppen met gebruik moeilijker wordt.
Effecten van nicotine op het hart- en vaatstelsel
Nicotine stimuleert de afgifte van adrenaline, een stresshormoon dat het hart- en vaatstelsel direct beïnvloedt. Al na enkele trekjes van een sigaret treden er veranderingen op:
• Verhoogde hartslag: Het hart gaat sneller kloppen doordat adrenaline de hartspieractiviteit verhoogt.
• Stijging van de bloeddruk: De bloedvaten vernauwen zich, waardoor de weerstand in de bloedsomloop toeneemt. Bij langdurig gebruik kan dit effect bijdragen aan chronische hoge bloeddruk.
• Verhoogde belasting voor het hart: Door de aanhoudende vernauwing van de vaten en de verhoogde hartactiviteit neemt het risico op een hartinfarct en beroerte aanzienlijk toe.
Deze effecten zijn vooral problematisch omdat ze in het begin vaak geen merkbare symptomen veroorzaken, maar op de lange termijn de levensverwachting aanzienlijk kunnen verkorten.
Hoe beïnvloedt nicotine de luchtwegen?
Hoewel nicotine zelf de luchtwegen minder direct beschadigt, heeft het gebruik van tabaksproducten ingrijpende gevolgen voor de longen en de bronchiën. De rook die bij het roken wordt ingeademd, bevat een groot aantal schadelijke chemicaliën:
• Irritatie van de luchtwegen: Teer en andere schadelijke stoffen uit tabaksrook irriteren het slijmvlies van de luchtwegen en veroorzaken ontstekingen.
• Verminderde longfunctie: Het regelmatig inademen van schadelijke stoffen leidt tot beschadiging van het longweefsel, waardoor aandoeningen zoals chronisch obstructieve longziekte (COPD) of longkanker kunnen ontstaan.
• Verminderde zelfreiniging van de longen: Nicotine en rook remmen de werking van de trilhaartjes in de luchtwegen, die normaal gesproken schadelijke stoffen en slijm uit de longen verwijderen.
De combinatie van deze effecten maakt het ademen op de lange termijn moeilijker en verhoogt het risico op ernstige longaandoeningen.
Nicotine en het spijsverteringssysteem
Nicotine heeft ook merkbare effecten op de spijsvertering, hoewel deze vaak minder aandacht krijgen. Een van de bekendste effecten is het onderdrukken van de eetlust, wat bij veel rokers tot een lager lichaamsgewicht leidt. Maar dit is slechts een deel van het verhaal:
• Eetlustremming en stimulering van de stofwisseling: Nicotine onderdrukt het hongergevoel door invloed uit te oefenen op de hypothalamus in de hersenen. Daarnaast versnelt het de stofwisseling, waardoor het lichaam meer calorieën verbrandt.
• Maagzuurproductie: Nicotine stimuleert de aanmaak van maagzuur, wat bij langdurig gebruik kan leiden tot klachten zoals brandend maagzuur, gastritis of zelfs maagzweren.
• Verminderde spijsverteringsfunctie: Nicotine kan de bewegingen van het maag-darmkanaal vertragen, wat kan leiden tot verstopping en andere spijsverteringsproblemen.
Ook hier blijkt dat de kortetermijneffecten van nicotine vaak gepaard gaan met nadelige gevolgen voor de gezondheid op de lange termijn.
De verslavende werking van nicotine
Een van de meest ingrijpende eigenschappen van nicotine is het vermogen om verslaving te veroorzaken. Zowel psychische als lichamelijke afhankelijkheid spelen hierbij een rol:
• Psychische afhankelijkheid: Door de afgifte van dopamine ontstaat een gevoel van beloning, dat rokers associëren met ontspanning of stressvermindering. Dit gedrag wordt snel een gewoonte.
• Lichamelijke afhankelijkheid: Het lichaam raakt gewend aan de aanwezigheid van nicotine en vertoont bij het stoppen duidelijke symptomen zoals prikkelbaarheid, slaapproblemen, concentratieproblemen en sterke trek.
Deze dubbele werking maakt nicotine tot een bijzonder moeilijk te overwinnen stof. Uit onderzoek blijkt dat nicotine net zo verslavend kan zijn als heroïne of cocaïne, wat de uitdaging benadrukt voor rokers die willen stoppen.
Langetermijngezondheidsrisico’s van nicotine
De langetermijngevolgen van nicotinegebruik zijn ernstig en treffen vrijwel elk orgaansysteem:
• Kankerrisico: Nicotine draagt weliswaar niet direct bij aan het ontstaan van kanker, maar bevordert wel de groei van tumorcellen en de verspreiding van uitzaaiingen.
• Schade aan het hart- en vaatstelsel: Chronische vernauwing van de bloedvaten en extra belasting van het hart vergroten het risico op hart- en vaatziekten aanzienlijk.
• Verminderde levensverwachting: Onderzoek toont aan dat rokers gemiddeld tien jaar van hun levensverwachting verliezen.
Het stoppen met nicotine of het verminderen van het gebruik kan deze risico’s aanzienlijk verlagen, vooral als men er op tijd mee stopt.